Wczesna profilaktyka rozwoju mowy

Mowa rozwija się poprzez naśladownictwo i z potrzeby komunikacji. W trosce o prawidłowy przebieg jej rozwoju u dziecka rodzice mogą podejmować odpowiednie działania profilaktyczne i wspierające. Dzięki temu łatwiej uniknąć wielu wad wymowy w późniejszym wieku dziecka oraz opóźnionego rozwoju mowy (ORM). Należy przy tym pamiętać, iż prawidłowo rozwijające się dziecko powinno reagować na aktywność uczuciową i słowną otoczenia, tworząc swoje pierwsze komunikaty. W przypadku, gdy brak takiej reakcji, można podejrzewać niedosłuch lub zaburzenia ze spektrum autyzmu. Konieczna jest wtedy konsultacja lekarska.

Na szczęście coraz więcej rodziców wspiera prawidłowy rozwój mowy swoich dzieci w sposób intuicyjny, nie poprzez stosowanie specjalistycznych zabiegów czy zapisywanie na zajęcia, tylko za pomocą prostych, „zdroworozsądkowych” metod. Poniżej najważniejsze z nich.

Wczesna profilaktyka rozwoju mowy

Wczesna profilaktyka mowy obejmuje szereg działań, od obserwacji zachowań malucha przez kontrolowanie ogólnego rozwoju oraz narządów mowy po świadome wspieranie rozwoju mowy i komunikacji.

Profilaktyka chorób uszu - nie należy zaniedbywać tego tematu, gdyż nieleczenie może powodować niedosłuch, a w następstwie dyslalię, lub nawet niemotę.
Pielęgnacja uszu - czyszczenie zalegającej woskowiny (nieupychanie patyczkiem!).
Profilaktyka rozwoju narządów mowy - jeśli dziecko ma nieprawidłową budowę narządów mowy (rozszczepy warg, podniebienia, przykrótkie wędzidełko, wady zgryzu lub uzębienia), konieczne jest zapewnienie opieki lekarza specjalisty, gdyż wady te są przyczyną zaburzeń mowy.
Profilaktyka oddechu - jeśli dziecko oddycha przez usta, należy skonsultować się z lekarzami oraz terapeutami (logopedą, terapeutą oddechu); nieprawidłowy tor oddechowy spłyca wdech i wydech, powoduje niedotlenienie (problemy z koncentracja, nauką) oraz przyczynia się do powstawania wad wymowy (głównie nosowania i seplenienia międzyzębowego).
Oczyszczanie nosa z wydzieliny (najpierw jedną, potem drugą dziurkę) - ułatwia to utrzymanie nawyku oddychania przez nos.
Właściwa lateralizacja - dziecka leworęcznego nie należy zmuszać do posługiwania się ręką prawą w okresie kształtowania się mowy. Naruszanie w naturalnego rozwoju sprawności ruchowej zaburza bowiem funkcjonowanie mechanizmu mowy. Mogą pojawić się wady wymowy, a najczęściej zacinanie i jąkanie (więcej o tym, dlaczego dziecko się jąka).

Wczesne wspieranie rozwoju mowy - zalecenia

Mówienie do dziecka - jak najczęściej, tzw. kąpiele słowne lub opowiadanki, a także rozmowy na różne tematy z zachowaniem zasad poprawnej mowy tj.:

wyraźne wymawianie wszystkich głosek, ale nie przesadne,
poprawne budowanie zdań,
mówienie bez pośpiechu i bez krzyku,
unikanie języka dziecinnego (spieszczania).

Zaciekawienie, uważność - wspieraj naturalną skłonność dziecka do mówienia, nie hamuj jej obojętnością, zbywaniem, brakiem czasu, cierpką uwagą, lecz słuchaj uważnie tego, co mówi, i zadawaj dodatkowe pytania.
Nie poprawiaj, nie wyśmiewaj - częste poprawianie wymowy dziecka, żądanie, by kilkakrotnie powtarzało ono dane słowo, zawstydzanie, gdy coś przekręci lub mówi z wadą wymowy, karanie za wadliwą wymowę - hamuje chęć do mówienia, a w konsekwencji dalszy rozwój mowy.

Nie wymagajmy też zbyt wczesnego wymawiania poszczególnych głosek. Dziecko musi odpowiednio przygotować narządy artykulacyjne i opanować różnicowanie słuchowe dźwięków mowy, a zmuszane do artykulacji zbyt trudnych dla niego głosek zaczyna je zniekształcać i nieprawidłowo wymawiać. Warto zapoznać się z chronologią pojawiania się kolejnych głosek w mowie dziecka.

Jeśli dziecko osiągnęło już wiek, w którym powinno daną głoskę wymawiać, a nie robi tego, zasięgnijmy porady logopedy.

Stymulacja rozwoju mowy od pierwszych dni życia

Karmienie piersią - nie tylko pogłębia kontakt emocjonalny matki z dzieckiem i daje maluszkowi poczucie bezpieczeństwa, ale stanowi, także naturalną gimnastykę języka, warg, żuchwy i podniebienia.
Nauka właściwego połykania - wczesne karmienie łyżeczką oraz picie z kubka.
Podawanie dziecku pokarmów wymagających gryzienia i żucia - naturalnie ćwiczy narządy artykulacyjne i wzmacnia mięśnie okrężne warg oraz mięśnie języka.
Ćwiczenia oddechowe połączone z zabawą, np. puszczanie baniek mydlanych, dmuchanie balonów, gra na flecie, przenoszenie słomką, dmuchanie na ciepłe potrawy itp.
Prawidłowe stosowanie smoczków i butelek - odstawienie po 1 r.ż. do 2 r.ż. (dla prawidłowego zgryzu!).
Proste ćwiczenia słuchowe - wierszyki, wsłuchiwanie się w dźwięki płynące z otoczenia, rozpoznawanie celowo wytwarzanych dźwięków (cięcie papieru nożyczkami, lanie wody, zgniatanie kartki itp.), szukanie ukrytego, tykającego zegarka.
Gimnastyka buzi i języka - ćwiczenia warg i języka, np. „strojenie minek” przed lustrem (Musztra dla języka), lizanie lizaków i lodów (od dołu do góry), ziewanie (z zasłoniętymi ustami), oblizywanie warg itp.
Wspólne czytanie, wspólne oglądanie - częste opowiadanie dziecku bajek, czytanie, oglądanie wspólne filmów i rozmawianie na ich temat usprawnia komunikację i zacieśnia więzi.
Ćwicz wrażliwość słuchową, poczucie rytmu oraz wzbogacaj zasób słownictwa - odpowiednie do tego są wyliczanki, przysłowia, rymowanki, zabawy paluszkowe, zabawy dźwiękonaśladowcze, wierszyki z pokazywaniem oraz wspólne śpiewanie piosenek.
Zadbaj o odpowiednią porcję ruchu i zabaw.
Dbaj o rozwój percepcji i pamięci słuchowej.

Wiedza rodziców dotycząca rozwoju mowy dziecka, prowadzenie przez nich działań profilaktycznych, zwrócenie się w porę do poradni logopedycznej, z pewnością mogą się przyczynić do zapobiegania i eliminowania trudności mowy u dziecka. Im wcześniej się zareaguje, tym szybciej usunięte zostaną problemy, a wady wymowy nie utrwalą się.

---------------------------------------

Zobacz także:

Warsztat polonisty-logopedy

Szukaj na tym blogu