Niepłynność mowy, czyli dlaczego dziecko się jąka?
Jąkanie jest przypadłością występującą na całym świecie, we wszystkich grupach kulturowych, religijnych i społeczno-ekonomicznych.
Przejawia się zaburzeniami płynności mowy w skutek mimowolnych skurczów
mięśni narządów mownych. To bardzo złożone zjawisko, którego
jednoznacznych przyczyn nie odkryto, chociaż wielu specjalistów
próbowało. Można jedynie wymienić czynniki wpływających na jąkanie
zarówno w jego początkowej fazie, jak i w dalszym przebiegu tej
przypadłości. U każdego dziecka z niepłynnością mowy występuje
indywidualna kombinacja tych czynników, które warunkują to, dlaczego
dziecko się jąka.
Komunikowanie się to jedna z najważniejszych potrzeb psychicznych każdego człowieka. Język stanowi do tego źródło myśli, a jego opanowanie pozwala zorganizować percepcję i pamięć, opanować bardziej wyrafinowane formy odzwierciedlania siebie w świecie zewnętrznym, daje możliwość poznania siebie samego oraz otaczającej rzeczywistości, warunkuje zdolności dedukcyjne i intelektualne. Mowa odgrywa zatem niezwykle ważną rolę w prawidłowym rozwoju dziecka. Kłopoty z jej płynnością bardzo często stanowią ogromną przeszkodę w prawidłowym funkcjonowaniu, zarówno w najbliższym środowisku, którym jest rodzina, jak i w grupie rówieśniczej.
Mówienie płynne charakteryzuje się odpowiednim tempem i rytmem wypowiedzi, a także swobodnym przechodzeniem od jednej myśli do drugiej, od jednego wyrazu do drugiego, od zdania do zdania. Mowa jąkających się jest natomiast zaburzona pod tym aspektem, jest niewyraźna, monotonna i cicha. Podczas wypowiadania się mogą występować także współruchy (tiki, wzmożona gestykulacja, kołysanie się, tupanie nogą, wysuwanie języka itp.), które wyzwalają mowę. U niektórych osób dorosłych oraz u wielu dzieci, takie objawy występują szczególnie w stanach zdenerwowania lub zmęczenia.
Cechy charakterystyczne jąkania
Mimo iż natężenie i typy jąkania różnią się w indywidualnych przypadkach, to niektóre cechy są im wspólne:
- powtarzanie głosek (np. a - a - a);
- powtarzanie sylab (np. ma - ma - mama, przy - przy - przyszedłem, tu - tu - tutaj);
- powtarzanie całych wyrazów (np. ja ja ja potem byłem; Ala Ala Ala ma kota);
- powtarzanie całych fraz (np. Ola ma, Ola ma, Ola ma kota);
- przedłużanie głoski (dźwięku) (np. mmmmama, wwwwwychodzę);
- blokowanie dźwięku — mimo gotowości, żadem dźwięk nie chce się pojawić;
- napięcie mięśni twarzy — wokół oczu, nosa, warg i szyi;
- zakłócenia oddychania;
- zbyt szybkie mówienie;
- zbyt wolne mówienie;
- nierytmiczne mówienie.
Zjawiska te mogą występować samodzielnie lub łącznie.
Dziecko, aby zminimalizować lub ukryć swój problem, najczęściej:
- unika wypowiadania pewnych słów lub je zmienia - może też powiedzieć: Zapomniałem; Zapomniałem, co chciałem powiedzieć; Nie ważne; może też podmienić brakujące słowo na inne w momencie, gdy zaczyna się jąkać, np. W sobotę bawiłem się z K - K - K ... Jankiem;
- unika kłopotliwych, stresujących sytuacji - nie bawi się z rówieśnikami, nie odpowiada w szkole, nie robi zakupów.
Niekiedy dziecko tak dobrze stosuje obraną strategię, iż sprawia wrażenie, jakby mówiło płynnie. Gorzej to wygląda, kiedy wycofuje się przed światem i zamyka w sobie. Świadomość problemów z płynnością mowy bardzo często wyzwala lęk przed mówieniem, tzw. logofobię.
Dlaczego dziecko się jąka — czynniki warunkujące
Najczęściej stwierdza się, iż jąkanie wiąże się z kilkoma czynnikami. Zalicza się do nich m.in:
- uwarunkowania genetyczne;
- opóźniony rozwój mowy;
- zaburzenia emocjonalne (lęk, frustrację);
- stres;
- traumatyczne przeżycia;
- zbyt dużą koncentrację rodziców na niepłynności mowy dziecka i nakłanianie go do mówienia;
- naśladownictwo (błędne wzorce);
- przestawianie dzieci z lewej ręki na prawą (w przypadku leworęcznych).
Dla większości jąkających się wada ta jest źródłem stałych przykrości i ciężkich przeżyć. Dlatego jąkanie wiąże się także ze zjawiskami emocjonalnymi. Niepłynność mowy stanowi przeszkodę w nawiązywaniu kontaktów dziecka z rówieśnikami, a tym samym obniża jakość jego życia na długie lata.
Jak pomóc, gdy dziecko się jąka
Odpowiednie wsparcie rodziny, wyrozumiałość i budowanie więzi oraz poczucia bezpieczeństwa wiele mogą pomóc, ale tylko jeśli dołączy do tego odpowiednia terapia — logopedyczna i psychologiczna. Przede wszystkim należy wykonywać z dzieckiem ćwiczenia oddechowe (na wydłużenie fazy wydechu) oraz ćwiczenia relaksacyjne. To stałe elementy zajęć terapeutycznych. Wsparcie rodziców i ich zaangażowanie w codzienne ćwiczenia to recepta na szybszy sukces.
O tym, dlaczego oddech jest ważny, przeczytasz tutaj.
Literatura:
- D. Kamińska, Wspomaganie płynności mowy dziecka, Kraków 2010.
- E. Kelman, A. Nicholas, Praktyczna interwencja w jąkaniu wczesnodziecięcym, Gdańsk 2013.
Komentarze
Prześlij komentarz