Ćwiczenia w terapii sygmatyzmu międzyzębowego

Seplenienie międzyzębowe to częsta wada wymowy, jedna z najczęściej diagnozowanych wśród dzieci. Charakteryzuje się artykułowaniem głosek szeregów szumiącego, syczącego, a czasem i ciszącego z jednoczesnym wsunięciem języka między zęby — w środkowej linii lub z boku jamy ustnej. Język jest wówczas płaski (nie tworzy się rowek przez całą jego długość), przez co powietrze rozprasza się po jego powierzchni. Jednocześnie podczas takiej wymowy nie dochodzi do zbliżenia dolnych i górnych zębów (czyli dentalizacji). U niektórych osób można to bez problemu zaobserwować, co staje się dodatkowym bodźcem do terapii jako nieprzyjemny efekt wizualny towarzyszący rozmowie bądź nadmierne ślinienie podczas mówienia. Są także pacjenci, u których zaobserwowanie międzyzębówki wymaga uważniejszego przyjrzenia się, najczęściej podczas szczegółowej diagnozy wykrywającej przyczynę nieprzyjemnego brzmienia artykułowanych głosek. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że seplenienie międzyzębowe zaburza nie tylko artykulację głosek z podanych wyżej grup, ale negatywnie wpływa także na wymowę [t], [d], [l], [n].

Terapię seplenienia międzyzębowego poprzedzają ćwiczenia usprawniające język, żuchwę oraz wargi, a także prawidłowo ustalające tor oddechowy.

Przed wykonywaniem ćwiczeń zawsze dobrze jest wyjaśnić dziecku ich przyczynę (przed nauczeniem się prawidłowej wymowy, język musi być sprawny). Warto także przy okazji budować świadomość małego pacjenta w obrębie jego własnego ciała, pokazując dziecku w lustrze, gdzie są: zęby, wargi, podniebienie. Można posłużyć się metaforyką bliską maluchowi, porównując buzię do mieszkania, pralki, parkingu, polany w lesie itp.

Przy każdym ćwiczeniu ważne jest, aby dziecko rozumiało wydawane polecenia. Jeśli nie potrafi wcelować w jakieś miejsce językiem, np. na wałek dziąsłowy, to wskazujemy je, dotykając palcem, szpatułką, patyczkiem i tłumaczymy, że na górce, za górnymi ząbkami. Ważne aby buzia była otwarta, a język nie uciekał z niej na zewnątrz.

Oto ćwiczenia, które można wykorzystać podczas sygmatyzmu międzyzębowego

• Wesoły konik – kląskanie (ważne jest aby buzia była otwarta i kląskał sam język, bez pomocy żuchwy)
• Samochód na parkingu –  język udaje, że jest samochodem, który może zaparkować tylko w jednym specjalnym miejscu: na wałku dziąsłowym;
• Piłka – język udaje piłkę, odbija się od podłogi i od sufitu (od dna jamy ustnej i od podniebienia);
• Skacząca wiewiórka — „przeskakiwanie” czubkiem języka kolejno po wszystkich górnych zębach i między ostatnimi zębami na górnej szczęce (bez ruszania szczęką dolną);
• Schody – pierwszy schodek jest tuż za zębami, drugi na wałku dziąsłowym, trzeci na podniebieniu (w tym ćwiczeniu język już trochę dłużej jest utrzymywany w górze);
• Język alpinista – język wspina się coraz wyżej, od górnych ząbków w kierunku gardła;
• Ciekawski język – język zagląda do gardła (kilkakrotnie powtarzamy to ćwiczenie);
• Liczenie górnych ząbków – czubek języka dotyka po kolei wszystkich ząbków na górze (ważne, aby buzia była szeroko otwarta);
• Muchomorek lub biedronka – rysujemy kropki czubkiem języka na podniebieniu;
• Młotek – szybkie uderzanie czubkiem języka w wałek dziąsłowy – buzia otwarta (język udaje młotek, który wbija gwoździa; wymagana jest większa sprawność mięśni języka);
• Śrubokręt – język jest śrubokrętem, który wkręca śrubkę do sufitu w buzi;
• Pędzelek – język maluje sufit w buzi (czyli podniebienie);
• Przenoszenie elementów z plansz tematycznych za pomocą słomki (zasysając je).

Wyjątkowo można wykonać także ćwiczenia

• Łopatka – wyjmujemy język z buzi, starając się, aby kształtem przypominał płaską łopatkę, a następnie podnosimy jego brzegi, w środku tworząc zagłębienie (ćwiczenie potrzebne do kształtowania prawidłowego toru powietrza – przez środek języka);
• Najedzony kotek – językiem oblizujemy dokładnie górna wargę i staramy się sięgnąć nosa (wprowadzenie do pionizacji języka).

Co jest ważne podczas ćwiczeń z dzieckiem? Zabawa! 

Wykorzystać można kolorowe obrazki, opowiadania, lusterka, pacynki, maskotki, autka, ilustracje minek, kolorowanki i wszystko, co sprawi małemu pacjentowi frajdę i co on właśnie lubi.

Ćwicząc w domu i wspierając terapię logopedyczną, warto bawić się buzią i językiem w każdej wolnej chwili – na spacerze, czekając na obiad, po umyciu zębów, podczas kąpieli, pijąc napój przez słomkę, dając dziecku opłatek (przyklejany do podniebienia) lub płynną czekoladę itd. W domu nie ćwiczymy z dzieckiem za długo, optymalny czas to 3-8 minut. Lepiej spróbować kilka razy dziennie, niż przez 15 minut ćwiczyć bez przerwy. Ćwiczenia języka nie są czasochłonne, a regularna gimnastyka przyda się w pionizacji!

 
Ciekawe ćwiczenia z wykorzystaniem tematyki zwierząt – tutaj.