Bajki terapeutyczne różnią się od tradycyjnych bajek czy baśni. Na pierwszy rzut oka opisywane historie dotyczą sytuacji bądź problemów życia codziennego, z którymi dzieci dotąd nie miały styczności lub które sprawiają im trudności.
Metodę bajkoterapii, jako odłam biblioterapii, dopracował psychoanalityk Bruno Bettelheim ze Stanów Zjednoczonych. Sformułował on główne założenia terapii wykorzystującej bajki oraz opisał ich znaczenie w rozwoju i wychowaniu dzieci.
Wpływ bajek na rozwój dzieci (Bruno Bettelheim)
- pomagają dziecku zidentyfikować wewnętrzne problemy, podając sposoby radzenia sobie z nimi;
- wspierają rozwój osobowości, wyjaśniając pojęcia, odczucia, doznania;
- pomagają aktywnie pokonywać napotykane przez dziecko trudności;
- wspierają nawiązywanie pozytywnych relacji z innymi ludźmi oraz otoczeniem (np. światem przyrody).
Ponadto bajkoterapia w oczywisty sposób, dzięki podawanych treściom, wzbogaca wiedzę dziecka o świecie oraz wspiera jego wszechstronny rozwój (w tym rozwój mowy). Opowiastki pozwalają poznać kulturę, historię, sztukę, obyczaje. Dzięki nim dziecko może także rozwijać swoje zainteresowania.
Główne cechy i budowa bajki terapeutycznej
Tło bajki to miejsca znane dziecku, bliskie mu. Ma to na celu wzbudzać w odbiorcy pozytywne uczucia.
Główni bohaterowie, z którymi dziecko łatwo się utożsamia. Z reguły główna postać jest w zbliżonym wieku do odbiorcy lub w podobnej sytuacji, dzięki temu dziecko ma sobie uświadomić, że innym także towarzyszą różnorakie niepokoje wewnętrzne bądź problemy emocjonalne. Bohaterem może też być ulubione zwierzątko lub zabawka. Rozterki i troski bohatera pomagają dziecku zaakceptować rzeczywistość, znaleźć sposoby postępowania w danej sytuacji i rozwiązanie problemu. Obserwując zachowanie i przygody bohatera, dziecko wzmacnia poczucie własnej wartości, a także rozwija umiejętność pozytywnego myślenia. Dzięki temu uczy się radzenia sobie w trudnych sytuacjach na zasadzie: bohater tak zrobił, to ja też mogę.
Postacie poboczne mają wspierać głównego bohatera. Kolejni bohaterowie bajki pomagają głównemu bohaterowi otworzyć się przed nimi, spojrzeć inaczej na problemy. Bohaterowie poboczni wprowadzają także optymistyczny nastrój, wzbudzają pozytywne emocje, okazują akceptację i bezgraniczne wsparcie. Bohaterowie drugoplanowi są pełni miłości i serdeczności. Nie muszą przy tym być to postacie realne, jak przyjaciele czy rodzina, ale mogą być fikcyjne, jak zwierzęta, rośliny, postacie fantastyczne.
Odczulanie, stosowana w bajka metoda terapeutyczna polega na oswajaniu z sytuacjami czy przedmiotami wywołującymi lęk. Bodźce lękotwórcze łączone są z bodźcami pozytywnymi, a to daje dziecku możliwość oswojenia się z lękiem. Czytelnik-odbiorca wprowadzany jest w stan relaksacji i akceptacji danego problemu.
Brak morału w przeciwieństwie do tradycyjnych bajek. Tu ważne jest pozytywne zakończenie dające przykład postępowania.
Pozytywne zakończenie, jak w każdej niemal bajce. W bajkoterapii zakończenie ma jednak dziecku pomóc pozbyć się towarzyszących mu do tej pory lęków i obaw. Pokazać możliwe rozwiązanie. Dziecko zdobywa umiejętności radzenia sobie w stresowych sytuacjach, przybiera pozytywną postawę. Zakończenie powinno być szczęśliwe lub takie, które pozwoli obniżyć napięcia oraz zaakceptować odczuwane emocje, jak w przypadku bajek o śmierci.
Wykorzystanie bajkoterapii — rodzaje bajek
Bajki relaksacyjne – służą odprężeniu i uspokojeniu dziecka. Pobudzają wyobraźnię oraz rozwijają umiejętność wizualizacji. Takie bajki zbudowane są z 3 części:
- etap rozluźniający i kojący dla układu nerwowego;
- wprowadzenie w stan relaksu;
- podanie energii pobudzającej do życia.
Bohater bajki relaksacyjnej, alter ego dziecka, doświadcza wszystkimi zmysłami miejsca, w którym przebywa – słyszy, czuje i widzi. Bajki te mają uspokoić i wprowadzić w stanu relaksu, odganiając lęki i zmartwienia.
Bajki psychoedukacyjne – mają na celu zmniejszenie napięcia spowodowanego trudnymi sytuacjami życiowymi bądź wyobrażeniowymi oraz zapoczątkowanie zmian w zachowaniu dziecka. Bohater bajki psychoedukacyjnej przeżywa przeważnie problemy podobne do tych, które trapią odbiorcę i uczy, jak w danym momencie powinno się zachować. Dzięki temu rodzajowi bajek, dziecko nabywa nowe doświadczenie oraz wzory postępowania.
Bajki psychoedukacyjne:
- wyjaśniają związki przyczynowo-skutkowe między zdarzeniami a odczuwanymi emocjami;
- pokazują inny sposób myślenia o sytuacji, w której znajduje się dziecko;
- pokazują, jak skutecznie działać;
- ułatwiają mówienie o problemach oraz dają możliwość poszukiwania sposobu ich rozwiązania.
Bajki psychoterapeutyczne – dostarczają wiedzę potrzebną do radzenia sobie w trudnej emocjonalnie sytuacji oraz kompensują braki odpowiadające za zaspokojenie podstawowych potrzeb. Główny bohater jest dowartościowywany za swoje działanie, co buduje u dziecka pozytywne odczucia, emocje oraz obniża lęk. Postępowanie bohatera pokazuje, jak radzić sobie z problemami, dzięki czemu maluch zdobywa wiedzę o postępowaniu w danej sytuacji.
══════════════
Źródła
Karcz A., Bajki - pomagajki, Emocje Dziecka, 13 06 2017, emocjedziecka.pl/bajki-pomagajki.
Molicka M., Bajkoterapia. O lękach dzieci i nowej metodzie terapii, Wydawnictwo Media Rodzina, Poznań 2002.
Molicka M., Bajki terapeutyczne, Wydawnictwo Media Rodzina, Poznań 2000.
Skawińska W., Bajkoterapia, czyli dlaczego dzieci potrzebują opowieści, Dziecisąważne.pl, dziecisawazne.pl/bajkoterapia-czyli-jak-opowiadac-bajki.
Komentarze
Prześlij komentarz